Algemeenheden
Introductie
Ondanks dat het konijnenwelzijn de laatste jaren al heel wat verbeterd is, worden konijnen toch nog vaak misbegrepen i.v.m. de eisen die ze stellen aan hun huisvesting. We kunnen heel wat leren van de natuurlijke leefwijze van konijnen voor de huisvesting van onze gedomesticeerde dieren. Een goede huisvesting voorziet konijnen namelijk niet enkel in hun basisbehoeften, maar ook in hun natuurlijke gedragsbehoeften. In deze blog ga ik hier dieper op in. Wees je er wel van bewust dat de inhoud van deze blog gebaseerd is op algemene principes en richtlijnen. De juiste huisvesting, als die al bestaat, is echter vaak afhankelijk van de situatie van de eigenaar en het individuele dier.
Binnen- of buitenshuis?
In principe zijn konijnen voldoende voorzien om in ons klimaat buiten te kunnen verblijven. Dit wel met bepaalde eisen, bijvoorbeeld dat het verblijf water- en tochtdicht moet zijn. Zorg ook dat de konijnen een schaduwplek hebben. Ze hebben namelijk een dikke vacht waardoor ze minder goed tegen warme temperaturen kunnen. Verdere eisen bespreken we later in deze blog.
Daarnaast kunnen konijnen ook in huis worden gehouden in een grote ren of als loslopend konijn. Ze kunnen namelijk getraind en opgevoed worden. Deze vorm van huisvesting wint de laatste jaren dan ook aan populariteit.
Elke vorm van huisvesting, binnen of buiten, biedt voor- en nadelen. Wanneer je een bepaalde vorm overweegt, is het belangrijk om zowel naar de situatie van de eigenaar te kijken alsook de individuele behoeften van het konijn. Niet elk konijn is een binnenkonijn en niet elk konijn is een buitenkonijn. Een geschikte omgeving is belangrijk voor het welzijn van je konijn.
Zowel het binnen als het buiten huisvesten van konijnen biedt bepaalde voordelen, namelijk:
Binnen | Buiten |
· meer interactie met de mens | · vaak meer ruimte ter beschikking |
· sneller herkennen van ziekte | · geen hooi of haren in huis |
· veiliger voor wilde roofdieren | · natuurlijke prikkels zoals geuren en geluiden |
· minder last van extreme weersomstandigheden | · natuurlijker gedrag en routine |
Uiteraard zijn er naast voordelen ook nadelen verbonden aan elke vorm van huisvesting, namelijk:
Binnen | Buiten |
· troep in huis | · wilde roofdieren |
· soms een uitdaging (bv. mogelijks slopen van waardevolle spullen) | · weersinvloeden |
· mogelijks meer verharen (drogere lucht) | · minder handtam |
· bepaalde geuren zoals kooklucht kunnen stress veroorzaken | · meer kans op myiasis in de zomer |
Konijnen los in huis
Zoals eerder vermeld, wordt het houden van konijnen binnenshuis de laatste jaren populairder. Echter is het belangrijk om te realiseren dat het niet altijd rozengeur en maneschijn is. Konijnen die binnenshuis worden gehouden vereisen vaak extra inspanning voor opvoeding, zeker tijdens de puberteit. Daarnaast moet je ook beseffen dat niet iedereen op bezoek kan komen, bijvoorbeeld vrienden met honden die jachtinstinct hebben. Daarnaast slopen sommige konijnen en moet je extra aandacht besteden aan het tegengaan van verveling. Voordat je konijnen binnenshuis overweegt, sta je er best even bij stil of je met het bovengenoemde om kan. Dit kan namelijk leiden tot frustraties bij zowel mens als dier. Hieronder volgen een aantal tips voor als je overweegt om konijnen los in huis te houden.
1. Stel realistische verwachtingen op
Konijnen zijn prooidieren, geen knuffeldieren. Verwacht dus niet dat het konijn zomaar met jou op de bank komt liggen om uren te knuffelen. Daarnaast moet je je ook realiseren dat konijnen haren en hooi meebrengen in huis. Mogelijks moet je meer tijd steken in opvoeding, maar ook het voorkomen van verveling zodat je huis niet gesloopt wordt. Wees je hiervan bewust.
2. Maak het huis konijnveilig
Het is essentieel om de ruimte konijngeschikt te maken om frustratie bij jezelf te voorkomen en de veiligheid van het dier te waarborgen. Denk hiervoor aan kabelbeschermers, het buiten bereik plaatsen van kamerplanten, etc. Konijnen slopen met een reden, neem nooit zomaar iets af van een konijn, maar voorzie altijd een alternatief. Hier gaan we later verder op in.
3. Ruimte, maar ook een eigen ruimte
Het is aangeraden om een aparte, voldoende grote ruimte te voorzien dat 100% konijnveilig en afsluitbaar is (bv. konijnenkamer of konijnenren). Dan hoef jij je geen zorgen te maken wanneer er geen toezicht beschikbaar is. Bovendien hebben ze dan hun eigen ruimte, vrij van onbekend bezoek of andere huisdieren waardoor stress gereduceerd wordt. In deze ruimte voorzie je alle benodigdheden voor je konijnen zoals watervoorziening, schuilmogelijkheden, hooi, etc. Dit is hun eigen plekje.
Basisbehoeften
Veiligheid
Het is vanzelfsprekend dat de huisvesting de veiligheid van de konijnen moet waarborgen. Voor buitenkonijnen hebben we het dan voornamelijk over afweren van wilde roofdieren. Het hele buitenverblijf (niet enkel het schuilhok) dient veilig te worden gemaakt tegen roofdieren (ook de bovenkant!). Maak je gebruik van gaas? Opteer dan voor martergaas in plaats van kippengaas, daar dit niet voldoende bescherming biedt.
Als je overweegt om konijnen binnen te huisvesten, is het essentieel om de ruimte konijngeschikt te maken. Concreet is het doel van je huis konijngeschikt te maken je konijnen te beschermen, schade aan je interieur voorkomen en de frustratie van zowel de eigenaar als de konijnen voorkomen, zodat jullie gelukkig samen kunnen leven. Lees de blog ‘Een konijnveilig huis’ voor tips hierover.
Watervoorziening
Uiteraard moeten konijnen voorzien worden van onbeperkt vers water. Idealiter wordt het water aangeboden in een waterbak in plaats van een flesje. Dit is namelijk een natuurlijkere manier van drinken voor konijnen. Bovendien nemen ze op die manier 2 tot 3 keer zoveel water op. Mogelijks moet je het water in de waterbak meerdere malen per dag verversen, zeker in de rui, omdat dan vaak losse haartjes in het water vliegen.
Afhankelijk van individuele verschillen, drinkt een konijn 50 tot 150 ml water per kg lichaamsgewicht per dag.
Onbeperkt vers kwaliteitshooi
Kwaliteitshooi is erg belangrijk voor konijnen. Dit heeft verschillende redenen, namelijk:
· Natuurlijk afslijten van de bovenste snijtanden
De tanden van konijnen groeien continu door. Om gebitsproblemen te voorkomen, is het van belang dat deze tanden voldoende kunnen afslijten. Dit gebeurt onder andere door voldoende hooi te eten.
· De hoge hoeveelheid vezels aanwezig in hooi
Vezels zijn belangrijk voor een goede darmwerking. De darmen van konijnen moeten immers continu in beweging zijn om ernstige gezondheidsproblemen te voorkomen.
· Metabolisme
Het spijsverteringsstelsel van konijnen is voorzien op het verwerken van laagwaardig voedsel bv. weinig eiwitten. Ze produceren zelf blindedarmkeutels met een hoog gehalte aan voedingsstoffen die ze vervolgens consumeren om in hun nutriëntenbehoefte te voorzien.
Het is dan ook van belang dat hooi onbeperkt beschikbaar is voor konijnen. Daarnaast moet het hooi ook makkelijk bereikbaar zijn voor konijnen (bv. niet te hoog). Denk hier dus over na mocht je gebruik willen maken van hooiruiven. Daarnaast kan je ook hooi los in een toiletbak aanbieden. Dit is een natuurlijke houding van eten en foerageren voor konijnen.
Er zijn een heleboel verschillende soorten hooi beschikbaar op de markt, maar wat herken je nu als kwaliteitshooi? Een ideaal hooimerk bestaat namelijk niet. Ook dit is weer afhankelijk van individuele verschillen (bv. voorkeur) en bovendien is hooi een natuurproduct, wat onderhevig is aan seizoensgebonden verschillen. Je kan dus best tevreden zijn met een bepaald merk, maar toch een keertje een minder goede batch ontvangen. Kwaliteitshooi uitzoeken blijft dus een kwestie van zelf observeren en ruiken. Idealiter bevat het hooi een minimale hoeveelheid aan stof (konijnen zijn hier gevoelig voor). Daarnaast hoort het hooi altijd fris te ruiken en is het niet eentonig, maar zitten er stengels in van verschillende maten en diktes.
Daarnaast is het ook goed voor je konijn om verschillende kwaliteitsvolle hooitypes door elkaar te mengen.
Schuilhuisjes
Konijnen zijn prooidieren die in het wild voor een groot deel ondergronds verblijven. Hierdoor hebben ze een natuurlijke behoefte om zich veilig te verstoppen, zeker wanneer ze slapen. Er moeten dus verschillende schuilmogelijkheden worden aangeboden, zowel om samen, maar ook apart te kunnen liggen. Daarnaast vinden konijnen het vaak ook fijn om op verschillende hoogtes te kunnen (bv. plateau), zodat ze een goed overzicht hebben over de omgeving.
Bodembedekking
Er zijn een heleboel soorten bodembedekking commercieel beschikbaar voor konijnen. Belangrijk is om te realiseren dat er niet zoiets bestaat als de optimale bodembedekking. Dit is afhankelijk van individuele verschillen zoals. huisvesting, gezondheidstoestand, individuele voorkeuren, etc. Wel gelden er een aantal algemene richtlijnen.
Wat je keuze van ondergrond ook is, idealiter is het goed absorberend, laag in stofgehalte en is het zacht (i.v.m. pododermatitis). Kies niet voor bodembedekking met toegevoegde geuren. Wat voor ons lekker ruikt, is daarom niet perse fijn voor onze konijnen. Denk bij het maken van een keuze ook zeker aan jezelf. Wat is praktisch haalbaar voor jou? Is de bodembedekking betaalbaar voor jou op lange termijn? Ben je allergisch voor bepaalde materialen? Jij bent immers degene die het verblijf zal moeten schoonmaken.
Binnenkonijnen
Binnenkonijnen hebben vaak een toiletbak. Voor de bodembedekking in deze toiletbak, gelden dezelfde richtlijnen als hierboven beschreven. Daarnaast is het van belang dat konijnen niet zomaar op de vloer zitten, maar een ondergrond ter beschikking hebben waar ze niet op uitglijden zodat ze hun activiteiten, zoals binkies, zoomies, enzovoort, naar eigen behoefte kunnen uitvoeren. Verschillende, ruime tapijten ter beschikking stellen kan bijvoorbeeld een optie zijn, mits dit past bij de konijnen in kwestie.
Buitenkonijnen
Buitenkonijnen stellen een bijkomende eis aan hun bodembedekking dan enkel de algemene richtlijnen. Zo moeten ze namelijk ook isolerend materiaal ter beschikking hebben om zichzelf warm te kunnen houden in de winter. Zacht stro als enige bodembedekking is echter minder geschikt, daar dit niet voldoende absorberend is.
Gedragsbehoeften
Actief gedrag en exploreren
Konijnen in het wild, met name rammen, onderzoeken dagelijks de randen van hun territorium op potentiële indringers. Dit maakt konijnen nieuwsgierig van aard: ontdekken behoort tot hun natuurlijke gedragsbehoefte. Voornamelijk bij schemering worden konijnen actief en doen ze aan activiteiten zoals foerageren, rennen, verkennen, enz. In het wild hebben ze grote oppervlaktes om dit gedrag te uiten. In gevangenschap hebben ze dus de ruimte en een geschikte ondergrond nodig voor deze activiteiten. Voor de minimale afmetingen voor konijnen verwijs ik graag naar de website van het LICG.
Naar mijn mening, zijn deze afmetingen nog net iets te klein voor konijnen om voldoende natuurlijk gedrag te kunnen uiten. Kan je dus net wat meer ruimte bieden? Of kan je dagelijkse loslooptijd introduceren? Dan raad ik dit zeker aan.
Bovendien werd recentelijk aangetoond dat konijnen hun leefruimte in zones verdelen: een eet-, beweeg-, toilet- en rustzone. Het is dan ook belangrijk dat konijnen hiervoor voldoende plaats hebben. Zo bestaat de beweegzone idealiter uit een strook vrij van materialen (bv. inrichting, knaagmateriaal of speelgoed) die in de weg kunnen staan zodat de konijnen naar eigen behoefte kunnen rennen of luchtsprongetjes kunnen maken. Sometimes less is more!
Hieronder volgen nog enkele tips over hoe je exploratiegedrag bij konijnen kan motiveren:
· wissel regelmatig af met strategiespellen en knaagmateriaal
· voorzie dagelijkse loslooptijd indien mogelijk
· bij binnenkonijnen die loslopen kan je de deur van een bepaalde ruimte een aantal uren sluiten (bijvoorbeeld ’s nachts), zodat ze in de ochtend weer op verkenning kunnen. Wat ‘niet mag’ is namelijk heel interessant!
Foerageren
In het wild besteden konijnen ongeveer 6,5 uur per dag aan foerageren. Onze huisdieren ervaren vaak een ander patroon, waarbij wij voor hun basisbehoeften zorgen en het voeder aanbieden in voederbakken. Dit kan leiden tot verveling bij gedomesticeerde konijnen. Verveling kan nare gevolgen hebben voor zowel ons als onze huisdieren, namelijk gedragsproblemen zoals sloopgedrag, vacht uitplukken en agressie, maar ook gezondheidsproblemen zoals overeten en depressie. Gelukkig zijn er verschillende manieren om voedselverrijking te bieden, bijvoorbeeld:
· (zelfgemaakte) strategiespellen
· uitstrooien van brokjes i.p.v. voederkommen
· snuffelmatten
· …
Voor uitgebreide informatie en inspiratie voor het bieden van foerageerverrijking, verwijs ik je graag door naar de blog ‘Voedselverrijking voor konijnen’.
Graven
In het wild leven konijnen, met name de voedsters, in burchten ondergronds. Deze burchten worden grotendeels door de voedsters gegraven, maar ook de rammen helpen mee. Hierdoor hebben konijnen een natuurlijke graafbehoefte. Hierdoor zie je konijnen bijvoorbeeld in de tuin graven, maar ook binnenshuis, bijvoorbeeld op tapijten of tegen muren of in hun toiletbak. Dit kan soms vervelend zijn voor de eigenaar. Er zijn echter verschillende manieren om de graafbehoefte van konijnen te vervullen, namelijk:
· graafbakken (commercieel beschikbaar voor konijnen)
· zandbakken voor kinderen (bijvoorbeeld schelp)
· kartonnen dozen met kartonsnippers, papierballen of toiletrollen
· oude doeken
· …
Sociaal gedrag
Konijnen zijn sociale dieren die in de natuur in groepen leven. Ondanks dat wij als mens ons konijn heel veel aandacht kunnen geven, spreken we niet dezelfde taal, hebben we niet dezelfde geur en zien we er heel anders uit. Het is wetenschappelijk bewezen dat konijnen gelukkiger zijn als ze samen met een soortgenootje leven. Bovendien helpen ze elkaar met verzorging en bieden ze elkaar naast gezelschap ook steun, wat angst en onzekerheid kan helpen verminderen.
Kiezen
In het wild staan konijnen dagelijks voor verschillende keuzes. In gevangenschap worden deze keuzes vaak door de mens gemaakt. Echter, hebben konijnen graag de keuze, bijvoorbeeld zon/schaduw, ondergrond, hooitypes, groenten/kruiden enzovoort.
Op onderstaande foto zie je een van mijn konijnen zijn hoofd tussen de deur steken om te vermijden dat ik hem sluit: hij wil zelf de keuze hebben of hij binnen of buiten gaat.
Zindelijkheid
Konijnen in het wild gebruiken latrines om hun territorium te markeren. Ze zijn dus van nature zindelijk. Bovendien verdelen ze hun leefruimte in zones: een rust-, eet-, beweeg- en toiletzone. Een toiletbak of iets dergelijks is dan ook aangeraden. Deze toiletbak dient voldoende groot te zijn zodat meerdere konijnen er samen in kunnen en zich gemakkelijk kunnen draaien.
Knagen
Eerder in deze blog werd al vermeld dat de tanden van konijnen continu doorgroeien en ze deze dus op natuurlijke manier moeten laten afslijten. Konijnen knagen daarom wel eens graag aan dingen. Voorzie daarom verschillende materialen waar ze aan mogen knagen om te vermijden dat ze dit aan ongewenste materialen doen. Opties kunnen zijn: wilgentakken of andere eetbare takken, knaagspeelgoed op basis van natuurlijke producten, schuilhuisjes van onbewerkt hout, etc. Als je konijnen dus beginnen knagen aan een materiaal waar dit ongewenst is, leidt ze dan af door een alternatief te bieden.
Conclusie
Hierboven staan algemene principes en richtlijnen beschreven over de huisvesting van konijnen met betrekking op basis- en gedragsbehoeften. Deze behoeften omvatten veiligheid, welzijn, onbeperkte water- en hooivoorziening, ruimte voor fysieke activiteit, exploreren, foerageren, graven, knagen, kiezen, sociaal gedrag en schuilen. Wees er echter van bewust dat deze behoeften afhankelijk zijn van de situatie en het individu zoals binnen- of buitenkonijnen, individuele voorkeuren, leeftijd, rassen, gezondheidstoestand, metabolisme en fysieke activiteit, maar ook de praktische mogelijkheden van de eigenaar.
Hopelijk heeft deze blog je geïnspireerd voor de huisvesting van jouw konijnen, maar heeft het daarnaast ook geholpen bij het beter begrijpen van je dieren. Bijvoorbeeld waarom een bepaald ongewenst gedrag wordt vertoond. In deze blog heb ik getracht een aantal alternatieven voor te stellen die de gedragsbehoeften van konijnen ondersteunen zonder de eigenaars te frustreren. Een belangrijke conclusie is dan ook om nooit zomaar iets af te nemen van konijnen zonder het aanbieden van een alternatief bv. bij slopen. Hierdoor kunnen konijnen gefrustreerd raken, wat het gedrag enkel maar verergerd en bovendien leren ze het gedrag achter je rug om te doen. Wees je er ook van bewust dat je konijnen niet kan straffen, dit werkt averechts en kan jullie band beschadigen.
Neem gerust contact op met mij als je vragen hebt en/of je samen de mogelijkheden i.v.m. huisvesting op maat wil bespreken.
Tot slot wil ik jou bedanken voor het lezen van deze blogpost. Ik vind het enorm fijn om te zien hoeveel baasjes zich inzetten en openstaan om het welzijn van hun dieren te verbeteren. Mocht je nog vragen hebben, sta ik je graag te woord.
Groetjes,
Meggie
welzijns- en gedragsdeskundige voor cavia’s en konijnen